Το τέλος της σχολικής χρονιάς πλησιάζει και αρκετοί πλέον έχουν να αντιμετωπίσουν τις τελικές εξετάσεις ή τις πανελλαδικές. Σίγουρα το πιο σημαντικό και αυτό που θα καθορίσει το αποτέλεσμα είναι το διάβασμα και η προετοιμασία που έχει κάνει το κάθε παιδί.
Η τροφή αποτελεί το καύσιμο του οργανισμού για να επιτελέσει τις διάφορες λειτουργίες του, οι οποίες θα μπορούσαν να διακριθούν σε οργανικές (π.χ. αναπνευστική λειτουργία, καρδιαγγειακή λειτουργία), σε κινητικές (π.χ. περπάτημα, τρέξιμο, χειρωνακτικές εργασίες) και σε πνευματικές (π.χ. σκέψη, συλλογισμός, απομνημόνευση, συγκέντρωση). Επομένως, η ποιότητα της τροφής που καταναλώνει κάποιος επηρεάζει άμεσα και τις πνευματικές λειτουργίες και όσο καλύτερης ποιότητας είναι το καύσιμο (η τροφή) τόσο μεγαλύτερη είναι η ταχύτητα και η επιτάχυνση (απομνημόνευση και κατανόηση σε μικρότερο χρόνο), τόσο μεγαλύτερη η απόσταση που διανύεται (περισσότερη ύλη) και φυσικά τόσο μεγαλύτερη η οικονομία (αποφεύγοντας την πρόσληψη υπερβολικών θερμίδων που θα οδηγήσουν σε αποθήκευση λίπους στο σώμα).
Ο εγκέφαλος, το όργανο από το οποίο επιτελούνται οι πνευματικές λειτουργίες, χρησιμοποιεί μόνο ένα ενεργειακό υπόστρωμα, τη γλυκόζη, η οποία προέρχεται από τη διάσπαση των υδατανθράκων. Δηλαδή για να διατηρηθεί η καλή λειτουργία του εγκεφάλου πρέπει να υπάρχει πάντα διαθέσιμη γλυκόζη, επομένως να καταναλώνονται υδατάνθρακες αρκετά συχνά. Οι υδατάνθρακες περιέχονται στα φρούτα, τα αμυλούχα τρόφιμα, τα δημητριακά, το ρύζι, τις πατάτες, στα λαχανικά σε μικρές ποσότητες, στα όσπρια, στα γαλακτοκομικά και στην απλή τους μορφή στη ζάχαρη και το μέλι. Η γλυκόζη συμμετέχει και στη σύνθεση κάποιων νευροδιαβιβαστών στα εγκεφαλικά κύτταρα, όπως η σερετονίνη και η ακετυλοχολίνη, οι οποίες συμμετέχουν στη διαδικασία της μνήμης. Ωστόσο, τα τρόφιμα με υδατάνθρακες έχουν συνήθως μεγάλο ενεργειακό περιεχόμενο για αυτό θα πρέπει να δίδεται προσοχή στην ποσότητα που καταναλώνονται αυτά, ώστε να μην οδηγηθεί κανείς σε αύξηση του σωματικού βάρους. Συνεπώς, ο χρυσός κανόνας για μικρά και συχνά γεύματα ενισχύει την αποδοτικότητα της μελέτης. Αντίθετα, τα δύσπεπτα γεύματα και οι μεγάλες ποσότητες φαγητού προκαλούν υπνηλία και δυσφορία και μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά το διάβασμα ή την παρακολούθηση μαθήματος μετά το φαγητό.
Με βάση τα παραπάνω, γίνεται φανερή η σπουδαιότητα του πρωινού γεύματος. Βέβαια, έχουν γίνει και αρκετές έρευνες σχετικά με την επίδραση του πρωινού στη σχολική απόδοση και οι περισσότερες έχουν δείξει ότι το πρωινό συνδέεται με καλύτερους βαθμούς στα διαγωνίσματα, μεγαλύτερη συγκέντρωση και απομνημονευτική ικανότητα κατά την παράδοση και καλύτερη ψυχική διάθεση (λιγότερο άγχος). Επομένως, ένα θρεπτικό πρωινό με επαρκή ποσότητα υδατανθράκων αποτελεί σημαντικό εφόδιο για μια αποδοτική ημέρα, και φυσικά δε θα πρέπει να παραλειφθεί την ημέρα της τελικής εξέτασης.
Σε ότι αφορά τα μικροθρεπτικά συστατικά, αρκετά από αυτά εμπλέκονται στις πνευματικές λειτουργίες. Το σημαντικότερο ρόλο όμως παίζει ο σίδηρος. Μάλιστα η ανεπάρκεια σιδήρου έχει συσχετιστεί με χαμηλό δείκτη νοημοσύνης (I.Q.), με περιορισμένη ικανότητα απομνημόνευσης και αδυναμία συγκέντρωσης. Οι καλύτερες πηγές σιδήρου είναι το κόκκινο κρέας, τα αυγά, το συκώτι, τα θαλασσινά ενώ υπάρχουν και αρκετά τρόφιμα που απευθύνονται σε παιδιά και είναι εμπλουτισμένα σε σίδηρο (π.χ. δημητριακά πρωινού, επιδόρπια γιαουρτιού, σκόνη κακάο κ.α.). Ο έλεγχος των επιπέδων σιδήρου και η διόρθωση μια ενδεχόμενης αναιμίας είναι καθοριστική και για την πρόοδο του μαθητή. Για αυτό το λόγο, η συχνή κατανάλωση κόκκινου κρέατος και αυγών, ιδιαίτερα κατά τις εβδομάδες των εξετάσεων, εξασφαλίζει την επάρκεια σε σίδηρο, η οποία είναι απαραίτητη για την μέγιστη νοητική απόδοση.
Η επαρκής πρόσληψη βιταμίνης C είναι επίσης πολύ σημαντική, κυρίως λόγω της σημασίας της στο ανοσοποιητικό σύστημα, αλλά και γιατί ενισχύει την απορρόφηση του σιδήρου. Επειδή οι μαθητές συγκεντρώνονται κατά ομάδες σε κλειστούς χώρους (σχολικές αίθουσες, φροντιστήρια κτλ) είναι επιρρεπείς σε ιώσεις και μεταδοτικές ασθένειες, οι οποίες θα τους κρατήσουν μακριά από τις σχολικές δραστηριότητες και το διάβασμα για κάποιες μέρες. Για αυτό το λόγο, είναι σημαντικό οι μαθητές να έχουν ένα γερό ανοσοποιητικό σύστημα, κάτι που μπορεί να επιτευχθεί με την κατανάλωση τροφίμων που είναι καλές πηγές βιταμίνης C, δηλαδή τα εσπεριδοειδή (πορτοκάλι, μανταρίνι, λεμόνι, γκρέιπφρουτ), το ακτινίδιο, οι φράουλες, η ντομάτα, το μπρόκολο και οι πράσινες πιπεριές ή με τη λήψη συμπληρώματος βιταμίνης C, σε συνεννόηση με τον παιδίατρο και εφόσον οι διατροφικές συνήθειες δεν είναι εφικτό να παρέχουν επαρκή ποσότητα της βιταμίνης.
Η βιταμίνη Β1 (θειαμίνη) είναι απαραίτητη για να συντεθεί ο νευροδιαβιβαστής ακετυλοχολίνη, ο οποίος συμμετέχει στο μηχανισμό της μνήμης. Μάλιστα, η ανεπάρκεια σε Βιταμίνη Β1 παρατηρείται σε άτομα με νόσο Alzheimer. Οι καλύτερες πηγές θειαμίνης είναι τα προϊόντα ολικής άλεσης και το ρύζι. Η βιταμίνη Ε αποτελεί μια ακόμα βιταμίνη που εμπλέκεται στο μηχανισμό της μνήμης, και οι καλύτερες πηγές της είναι το ελαιόλαδο και οι ξηροί καρποί. Επίσης, τα ω-3 λιπαρά οξέα, τα οποία βρίσκονται στα λιπαρά ψάρια (σολομός, πέστροφα, γαύρος, σαρδέλα) ενισχύουν την καλή λειτουργία του νευρικού συστήματος.
Η ενυδάτωση, δηλαδή η επαρκής πρόσληψη νερού και υγρών είναι απαραίτητη για την καλή λειτουργία του εγκεφάλου, άρα οι μαθητές πρέπει να πίνουν νερό σε όλη τη διάρκεια της ημέρας. Ιδιαίτερα κατά την περίοδο των εξετάσεων, οι οποίες πραγματοποιούνται κατά τη θερινή περίοδο, οι ανάγκες σε υγρά είναι αυξημένες για αυτό και συστήνεται εκείνες τις ημέρες το φαγητό να είναι επαρκώς αλατισμένο και οι εξεταζόμενοι να έχουν μαζί τους νερό.
Η καφεΐνη οδηγεί σε διέγερση του νευρικού συστήματος, αλλά είναι πολύ πιθανό να προκαλέσει υπερένταση και συνεπώς αδυναμία συγκέντρωσης, ιδίως όταν το άτομο είναι πολύ αγχωμένο. Επίσης, είναι προτιμότερο ο μαθητής να κοιμηθεί νωρίς παρά να καταναλώνει καφέδες για να ξενυχτήσει με σκοπό να διαβάσει επιπλέον ώρες, αφού ο εγκέφαλος από ένα σημείο και έπειτα δεν αφομοιώνει άλλες πληροφορίες και το ξενύχτι θα του στερήσει και τη συγκέντρωση της επόμενης ημέρας.
Η καλή διατροφή από μόνη της θα αδυνατούσε να ενδυναμώσει έναν εγκέφαλο ο οποίος δεν έχει ξεκουραστεί αρκετά. Ο ποιοτικά καλός και ποσοτικά επαρκής ύπνος (8-10 ώρες) είναι απαραίτητος για την καλή ανάπτυξη και την καλή πνευματική λειτουργία των παιδιών, ενώ το ιδανικό είναι να πραγματοποιείται μεταξύ 10 το βράδυ και 6 το πρωί, αφού εκείνες τις ώρες εκκρίνεται η αυξητική ορμόνη και δρα καλύτερα όταν το παιδί κοιμάται. Η αυξητική ορμόνη οδηγεί στην ανάπτυξη τόσο του σώματος όσο και του μυαλού. Μάλιστα, ερευνητικά δεδομένα έχουν δείξει ότι τα παιδιά που συνηθίζουν να κοιμούνται αργά το βράδυ (μετά τα μεσάνυχτα), έστω και αν έχουν συμπληρώσει 8ωρο ύπνο, έχουν χαμηλότερο δείκτη νοημοσύνης (I.Q.).
Τέλος, το «Νους υγιής εν σώματι υγιή» δεν αποτελεί απλά μια φιλοσοφική άποψη των αρχαίων Ελλήνων, αλλά πλέον έχει τεκμηριωθεί και επιστημονικά. Η σωματική άσκηση οδηγεί στην έκκριση ορμονών οι οποίες έχουν ισχυρές αγχολυτικές ιδιότητες, βοηθούν στην καλύτερη συγκέντρωση του μυαλού, οδηγούν σε καλύτερη συλλογιστική σκέψη και ευκολότερη απομνημόνευση. Επομένως, ο ιδανικός τρόπος χαλάρωσης από το πολύωρο διάβασμα είναι η γυμναστική ή η ενασχόληση με κάποιο άθλημα.
